چرا اردوغان باز هم به اربکان پشت کرد؟

هداپرس:ترکیه در بهار پیش رو شاهد رقابت احزاب در انتخابات شهرداری ها خواهد بود و این روزها، احزاب این کشور، در حال معرفی نامزدها و چانه زنی برای ائتلاف و توافق هستند.

حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان و حزب حرکت ملی گرا به رهبری دولت باغچلی، همچنان در ائتلاف جمهور در کنار همدیگر هستند و دو حزب دیگر نیز در کنار آنها جای گرفته بودند: اولی، حزب اسلامی – کُردی حداپار (حُر دعوا پارتیسی) به رهبری ذکریا یاپیجی اوغلو و حزب دوباره رفاه به رهبری فاتح اربکان.

اما حالا شواهد نشان می دهد که دعوای بزرگی درگرفته و فرزند مرحوم نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید ترکیه، دیگر به دنبال همراهی با اردوغان نیست و نمی خواهد از نامزدهای حزب او حمایت کند.

حزب فرزند نخست وزیر فقید ترکیه در انتخابات قبلی، در حمایت از اردوغان به ائتلاف اردوغان پیوست. اما طی روزهای گذشته، اردوغان تمام خواسته های فاتح اربکان را بی پاسخ گذاشت و همراهی و ائتلاف آنان به پایان رسید.

چند آقازاده متفاوت در جهان سیاست ترکیه

فضای سیاسی ترکیه برای به قدرت رسیدن آقازاده ها چندان مناسب نیست. چرا که ساختار سلسله مراتب حزبی در این کشور قدرتمند است و معمولاً، این شاگردها هستند که پیشرفت می کنند و نه فرزندان. در نتیجه بسیاری از آقازاده ها، به جای تلاش برای ورود به سیاست، سراغ دنیای تجارت و ثروت اندوزی می روند. اما برخی ها هم هستند که گویی سرشان برای دنیای سیاست درد می کند. از جمله آنهایی که معتقدند راه سیاسی پدرشان باید ادامه پیدا کند.

انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی، شاهد حضور دو آقازاده مشهور بود. یکی از آنان احمد اوزال فرزند تورگوت اوزال رئیس جمهور فقید ترکیه بود که به عنوان رقیب اردوغان به میدان آمد و پیشاپیش به مردم مژده داد که حتماً پیروز می شود و با ادامه راه پدر، ترکیه را به اوج شکوه و رونق اقتصادی می رساند.

بر اساس قوانین انتخاباتی ترکیه، اگر فردی به عنوان نامزد یکی از احزاب حاضر در پارلمان معرفی نشود، دست کم باید یکصد هزار نفر از شهروندان کشور، با حضور در دفاتر ثبت رسمی اسناد، امضا داده و اعلام کنند که از دید آنها، این فرد صلاحیت آن را دارد که رئیس جمهور شود.

اما فرزند تورگوت اوزال در کشور ۸۵ میلیون نفری ترکیه تنها نزدیک به ۱ هزار و ۶۰۰ امضا جمع کرد و از نامزد شدن بازماند!

در سوی دیگر میدان، فاتح اربکان تنها فرزند ذکور مرحوم نجم الدین اربکان به میدان آمد. او ۷۰ هزار امضا جمع کرده بود و در حال رسیدن به یکصد هزار امضا بود که با یک تماس تلفنی، برنامه خود را تغییر داد و اعلام انصراف کرد.

آقازاده در برابر یک چالش بزرگ، رفقای پدر یا شاگردان او؟

قبل از آن که تعداد امضاهای فاتح اربکان به یکصد هزار برسد، یکی از مشاورین رجب طیب اردوغان با او تماس تلفنی گرفته و اعلام کرد که رئیس جمهور خوشحال می شود اگر بتواند با او دیدار کند.

با آن که مرحوم نجم الدین اربکان، عبارات و القاب بسیار تند و تیزی در مورد اردوغان به کار برده و او را یک شاگرد بی وفا می دانست، اما فاتح به دعوت کاخ بش تپه پاسخ مثبت داد و به دیدار رئیس جمهور رفت.

اردوغان توانست او را راضی کند تا به ائتلاف جمهور بپیوندد. این یک معامله برد – برد بود. چرا که  حزب اربکان به نام «دوباره رفاه»، یک حزب کوچک و جدید التاسیس محسوب می شد و با این اعلام حمایت ساده، صاحب ۵ کرسی از کرسی های پارلمان ترکیه شد. یعنی در جاهایی که اردوغان اطمینان داشت حزب او برنده می شود، نامزدهایش را به نفع اربکان عقب کشید تا او ۵ نماینده به پارلمان بفرستد.

فاتح اربکان پس از مرگ پدرش، با همراهان قدیمی او در حزب اسلامگرای سعادت سر ناسازگاری گذاشت و حتی آنان را مجبور کرد که تابلوی حزب را پایین بیاورند و به جای دیگری بروند.

چرا که ساختمان دفتر مرکزی حزب، یکی از املاکی بود که از مرحوم اربکان به فرزندش به ارث رسیده بود. او با حزب سعادت سر ستیز داشت، اما همواره در جستجوی فرصتی بود تا با اردوغان، یک معامله سیاسی کلان انجام دهد.

معامله ای که اگر چه در سال ۲۰۲۳ میلادی و قبل از انتخابات سرتاسری به سرعت جوش خورد، اما حالا به ایستگاه اختلاف و جدایی رسیده است. فاتح اربکان اعلام کرده که دیگر در کنار اردوغان و حزب او نیست و در انتخابات پیش رو، در حوزه انتخابیه حساس و بسیار استراتژیک استانبول، نامزد مورد حمایت حزب خود را به میدان خواهد فرستاد.

این برای اردوغان خبری تلخ و آزار دهنده است. چرا که اگر نامزد حزب اربکان جوان، حتی ۲ درصد از کل آرای ماخوذه را کسب کند، این رای از سبد آرای حزب عدالت و توسعه خواهد بود و در نتیجه بازی به نفع اکرم امام اوغلو نامزد مخالفین پیش خواهد رفت.

فاتح اربکان، برخلاف انتظارات اردوغان، لیست بالا بلندی از نامزدهای مورد حمایت خود را برای رسیدن به پست شهرداری در ۱۹ استان ترکیه معرفی کرده است. او اعلام کرده که اگر چانه زنی با حزب حاکم به نتیجه نرسد، شوهر خواهر خود، مهمت آلتن اُز را به عنوان نامزد کلانشهر استانبول معرفی می کند.

چرا اردوغان و اربکان به ایستگاه جدایی رسیدند؟

«آکپارتی فعلی، آن آکپارتی سال های قبل نیست و از نوک پا تا فرق سر عوض شده است». این سخنی است که علاوه بر مخالفین اردوغان، از سوی محافظه کاران نیز بر زبان رانده می شود.

پروفسور دوغان آیدال معاون رهبر حزب دوباره رفاه، در یک مصاحبه تلویزیونی، حزب عدالت و توسعه یا آکپارتی را به این متهم کرد که برخلاف سالیان و ادوار گذشته، هیچ تعهدی به توافقات سیاسی پشت پرده ندارد و قدم در مسیری نهاده که گویی به مفهوم «اخلاق»، اعتقادی ندارد.

او گفته است: «ما با چند نماینده عالیرتبه حزب مذاکره کردیم. آنان متعهد شدند که به برخی از خواسته های ما تن دهند و کاغذی نیز امضا کردند. اما بعد، معاون حزب اعلام کرد که این امضاها هیچ اهمیتی ندارد و ما حاضر نیستیم به شما امتیاز خاصی بدهیم. ما نیز اعلام کردیم که حزب ما، حیاط خلوت اردوغان نیست و نمی توانید با ما به این شکل رفتار کنید. ما با شما در یک ائتلاف قرار گرفته ایم و اگر به تعهداتتان عمل نمی کنید، با شما زیر یک سقف جمع نخواهیم شد».

دوغان آیدال در ادامه افزود: «ما چندین پیشنهاد به پارلمان بردیم تا برخی مسائل مردم با توافق نمایندگان حل شود. اما متاسفانه، آکپارتی ما را متعجب کرد و زیر میز زد. بی تعارف بگویم، به نقطه ای رسیده ایم که حزب حاکم، حرف و توصیه هیچ حزب و نهاد و فرد خاصی را نمی پذیرد و پارلمان را به قلمرو شخصی خود تبدیل کرده اند. برخی از دوستان حزب حاکم به ما می گویند، اگر از ما حمایت نکنید ممکن است آکپارتی باز هم شکست بخورد و نامزد مورد حمایت حزب جمهوری خلق برنده شود. خوب… چه اشکالی دارد؟ مگر هدف و آرمان ما، فقط پیروزی آکپارتی است؟ مگر ما مسئول حفظ بقای حزب اردوغان هستیم؟ همین نامزدی که الان برای استانبول معرفی کرده اند، جناب مراد کوروم بسیار انسان محترمی است. اما در دورانی که وزیر مسکن و شهرسازی بود، تنها اقدامی که انجام داد، دستور حذف کیسه های نایلونی از فروشگاه ها بود! چرا؟ چون همسر محترم رئیس جمهور، معتقد بود که این کیسه های نایلونی محیط زیست را کثیف می کند! همین حالا هم کوروم به واسطه همسر رئیس جمهور نامزد شده است. آیا چنین رویکردی درست است؟ ما اجازه نمی دهیم با سرنوشت و وظایف شهرداری کلانشهرهای ما، به این شکل بازی کنند».

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به محتوای متن سخنرانی های فاتح اربکان و برخی رویکردهای سیاسی او در حمله به همراهان قدیمی پدرش، می توان به این جمع بندی رسید که او از منظر مشی سیاسی و حزبی، شباهت هایی با اردوغان دارد و مانند او، هم تهاجمی و ستیزه جو و عملگرا است.